Dyskryminacja. Kiedy powiedzieć dość?

Fot. Shutterstock

Niewybredne żarty, obraźliwe gesty, krzywdzące przekonania oraz niesprawiedliwe zachowanie w stosunku do drugiej osoby – wszystko to może być przejawem dyskryminacji. Dyskryminować można ze względu na: płeć, wiek, niepełnosprawność, orientację i tożsamość seksualną, a także kolor skóry, narodowość i religię. Przykładów można mnożyć w nieskończoność. Chociaż o problemie dyskryminacji mówi się głośno i powszechnie z nim walczy, to wciąż… za mało.

Problem dyskryminacji w miejscach pracy, w szkołach czy w innych przestrzeniach publicznych nadal stanowi powszechną bolączkę, z którą należy odważnie walczyć. Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi. W społeczeństwie nie może być miejsca na jakiekolwiek przejawy dyskryminacji, dlatego należy powziąć wszelkie możliwe starania by całkowicie wyeliminować to zjawisko.

Jak reagować na dyskryminację?

Nie milcz, wyraź niezwłocznie swój stanowczy sprzeciw. Osoba dyskryminowana z jakiegokolwiek powodu musi natychmiast reagować i wskazać dyskryminującej osobie, że nie godzi się z tego rodzaju traktowaniem.

Zastosuj komunikat FUKO

F – fakt

U – uczucia

K – konsekwencje

O – oczekiwania

Przykładowy komunikat FUKO, który może wystosować osoba dyskryminowana:

„Już po raz kolejny nazywasz mnie starym nieukiem. Czuję się z tym co najmniej dziwnie i jest mi smutno. Jeśli będziesz tak dalej, robił stracisz szacunek, którym darzą cię podwładni. To, że piastujesz kierownicze stanowisko, nie uprawnia cię do zwracania się do mnie w ten sposób. Oczekuję, że będziesz panował nad swoimi słowami.”

Zgłoś incydent do HR lub pracodawcy

Nie czekaj, jeśli dyskryminacja ma miejsce w pracy, niezwłocznie powiadom pracodawcę lub dział HR. To na nich ciąży obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji.

Zgłoś fakt dyskryminacji do Państwowej Inspekcji Pracy

Jeśli pracodawcy lub działowi HR nie udało się skutecznie zareagować, wyciągnąć konsekwencji w stosunku do osoby, która dopuściła się naruszeń w miejscu pracy, nie czekaj. Powiadom o incydencie Państwową Inspekcję Pracy.

Skorzystaj z fachowej pomocy prawnika

Zgłoś się do prawnika, który pomoże Ci przeanalizować zaistniały stan faktyczny i podpowie Ci czy działania skierowane w Twoim kierunku noszą znamiona dyskryminacji. Jeśli tak, prawnik w pierwszej kolejności wystosuje w Twoim imieniu tzw. „Wezwanie do zaprzestania naruszeń”.

Złóż pozew o zapłatę z tytułu naruszenia zasad równego traktowania

Jeśli wymienione powyżej rozwiązania nie przyniosą wymiernych rezultatów, celowe i zasadne stanie się złożenie pozwu o zapłatę (o odszkodowanie lub/ zadośćuczynienie) przeciwko osobie, która bezpośrednio dopuszcza się naruszeń lub osobie, na której ciąży obowiązek zapobiegania dyskryminacji np. w miejscu pracy. Najlepiej w takim wypadku skorzystać z doświadczenia profesjonalnego pełnomocnika, który zadba o postępowanie pod względem merytorycznym, ale i formalnym i będzie w Twoim imieniu dochodził należnych Ci roszczeń.

Powiadom NGO, którego celem statutowym jest walka z dyskryminacją.

Pomocne dla Ciebie może być także skorzystanie z pomocy organizacji pozarządowych, które zajmują się szeroko rozumianą walką z dyskryminacją. Organizacja taka może wszcząć w Twoim imieniu postępowanie lub przyłączyć się do wytoczonego przez Ciebie postępowania wspierając Cię w nim.

Definicje i formy dyskryminacji

Zgodnie z definicjami zawartymi w Ustawie z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz.U. Dz.U.2020.2156) wyróżniamy dwa główne rodzaje dyskryminacji:

Dyskryminacja bezpośrednia – rozumie się przez to sytuację, w której osoba fizyczna ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną jest traktowana mniej korzystnie niż jest, była lub byłaby traktowana inna osoba w porównywalnej sytuacji.

Dyskryminacja pośrednia – rozumie się przez to sytuację, w której dla osoby fizycznej ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania, występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje. Chyba, że postanowienie, kryterium lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty, a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne. W tego typu dyskryminacji chodzi o sytuację, gdy np. pracodawca przewiduje premię dla osób, które pracują powyżej 40 godzin, mimo że norma pracy dla osób z niepełnosprawnością wynosi 35 godzin, a co za tym idzie, osoby z niepełnosprawnością nie będą mogły otrzymać takiej premii.

Inne formy dyskryminacji

Molestowanie – to każde niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby fizycznej i stworzenie wobec niej zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery. Przykładem molestowania może być np. uporczywe, natrętne patrzenie na drugą osobę.

Molestowanie seksualne – to każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym, wobec osoby fizycznej lub odnoszące się do płci, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności tej osoby, w szczególności przez stworzenie wobec niej zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery. Typowym przykładem molestowania seksualnego jest niechciany dotyk.

Nakłanianie do dyskryminacji – to wyraźna zachęta innych osób do traktowania konkretnych ludzi, w sposób mniej korzystny ze względu na jedną z cech chronionych.

Mowa nienawiści – to forma dyskryminacji bezpośredniej polegająca na rozpowszechnianiu wypowiedzi i przekazów werbalnych oraz niewerbalnych, które szerzą, propagują i usprawiedliwiają nienawiść do określonych jednostek lub grup, najczęściej wyróżnionych ze względu na takie cechy, jak: